Hoa ban – Biểu tượng đại diện cho núi rừng Tây Bắc

Khi nghe đến cái tên hoa ban, nhiều người sẽ nhớ ngay đến những cánh hoa trắng tinh khôi, sáng rực trong cái nắng mặt trời. Hơn cả thế, còn là màu hồng, tím vô cùng thơ mộng với hương thơm dịu nhẹ làm xuyến xao biết bao con tim. Vậy, loài hoa này có nguồn gốc và đặc điểm như thế nào ? Mời bạn cùng tìm ra câu trả lời với Elmich Việt Nam qua bài viết sau đây.

1. Giới thiệu sơ lược về hoa ban

Từ thuở ngàn xưa, hoa ban đã thấm nhuần vào đời sống văn hóa, tư tưởng của các đồng bào dân tộc vùng Tây Bắc, đặc biệt là Điện Biên. Người dân nơi đây vô cùng ưu loài thực vật này và luôn tung hô nó là vua của mọi loài hoa này. Vậy, chúng có nguồn gốc từ đâu ?

1.1. Nguồn gốc

Cây hoa ban có tên khoa học chính xác là Bauhinia Variegata L. Đây là loài cây có nguồn gốc trải dài từ Đông Nam Á, Đông Á cho đến các tiểu lục địa tại Ấn Độ. Hiện nay, cây góp mặt trên nhiều quốc gia khác như: Trung Quốc, Lào, Thái Lan, Việt Nam, Nepal, Mỹ,…và một số khu vực khác thuộc Châu Úc cùng nhiều nước có kiểu khí hậu nhiệt đới.

Ở nước ta, loài hoa này còn được gọi với nhiều cái tên khác như: Cây hoàng hậu, ban Tây Bắc hay móng bò sọc. Chúng cực kỳ phổ biến và phát triển mạnh mẽ tại miền núi Tây Bắc, nơi có thời tiết vô cùng phù hợp với cây

Cứ vào mỗi độ tháng 3 hằng năm, trên khắp mọi bản làng tại khu vực này sẽ tràn ngập màu hoa tinh khôi và trong trắng. Người dân sẽ cùng quây quần với nhau để chia sẻ những câu chuyện về đời sống hay những truyền thuyết đặc biệt của cây hoa ban.

1.2. Đặc điểm

Ban là loài cây có khả năng sinh trưởng cực kỳ mạnh mẽ, tuy nhiên lúc còn bé thì thân cây lại khá mềm nên cần phải dùng cọc chống lên để sau này cây sẽ mọc thẳng. Thông thường, một cây ban trưởng thành sẽ có đường kính gốc lên đến 20 – 30cm. Trên thực tế thì để tạo ra được 1 giống cây ban khỏe thì sẽ phải mất rất nhiều thời gian và công sức để chăm sóc.

Hoa ban thường được nhiều người yêu thích vì có mùi thơm dễ chịu, nhẹ nhàng. Đây là giống cây thân gỗ sống lâu năm và có nhiều kích thước khác nhau. Trung bình, cây có thể cao từ 10 – 12m với nhiều nhánh mọc xum xuê và thường có lông tơ ở phần nhánh non. Nhìn chung lá cây ban sẽ có chiều ngang vào khoảng 10 – 20 cm, dáng tròn và có 2 thùy ngay phần đầu của phiến lá. 

Thông thường, giống ban màu trắng sẽ có 5 cánh và nở vào mùa xuân đến tận 2-3 tháng sau đó. Ngay lúc mới nở, hoa sẽ có màu tím rồi dần chuyển sang hồng nhạt. Vào cuối mùa hoa sẽ chuyển mình sang màu trắng, tạo nên vẻ đẹp tinh khiết khiến ai cũng phải yêu thích và ngắm nhìn.

Hoa có đường kính trung bình khoảng 8 – 15cm , nhụy hoa có vị ngọt nhẹ nên nhiều loại côn trùng sẽ bu quanh. Quả ban trông cực kỳ đặc biệt, nó giống như một loại đậu, dài khoảng 15 – 30cm, dáng dẹp, trơn nhẵn và có chứa một số hạt ở bên trong.

2. Ý nghĩa sâu sắc của hoa ban – Bạn có biết ?

Hoa ban thường được tôn vinh là biểu tượng văn hóa trường tồn của người Thái, xuất hiện trong hầu hết các nghi thức và lễ hội của người dân nơi đây. Cứ vào mỗi đầu mùa hoa nở, nhiều gia đình sẽ có thói quen chọn những bông đẹp nhất để trưng trong nhà nhằm cầu mong có được sự bình an, sức khỏe dồi dào và hạnh phúc trong năm mới.

Hoa được xem là sản vật của núi rừng phía Tây Bắc. Biết bao đời nay, hoa không góp mặt trong đời sống tâm linh, mà còn xuất hiện trong tuổi thanh xuân của bất kỳ người dân Thái nào. Đặc biệt là trong những bài hát cực kỳ thú vị hay những câu hát giao duyên. Hoa còn tượng trưng cho nỗi nhớ thương da diết dành tặng cho những người thân yêu hay quê hương.

Trong phong thủy, ban là loài hoa biểu tượng của sự chân thành, thuần khiết, thanh cao và không vụ lợi. Tuy không mấy nổi bật nhưng vẫn ghi được dấu ấn sâu sắc trong lòng mỗi người. Bên cạnh đó, ban còn thể hiện cho tình yêu thương, sự hiếu thảo, may mắn và tài lộc.

Ban trong tiếng Thái được hiểu là sự ngọt ngào, dịu nhẹ. Vẻ đẹp bên ngoài của hoa ban được ví như một thiếu nữ mới lớn còn nhiều e ấp và khiêm nhường đối với mọi thứ xung quanh mình. Vào mùa xuân, khi hoa mận, hoa đào dần biến mất thì mới đến lúc sắc đẹp trắng ngần của cây ban mới dần được hé lộ.

Vào thời điểm hoa nở đẹp nhất trong năm, trải dài trên nhiều đường đèo thì cũng là lúc các cặp nam thanh nữ sắc sẽ tỏ tình với nhau. Chính vì vậy mà hoa còn là biểu tượng của lời yêu thương thầm kín, sâu sắc.

Trong tình yêu, ban còn đại diện cho một tình yêu thủy chung, son sắt giống như truyền thuyết về Khum và Ban vậy. Họ thà chết hoặc mất hết tất cả chứ nhất định không chịu khuất phục và bỏ mặc nhau.

3. Công dụng thực tiễn của hoa ban là gì ?

• Cây ban đã tô điểm và làm cho vẻ đẹp hùng vĩ của núi rừng Tây Bắc thêm thanh tao. Loài cây này giúp cho cảnh quan khuôn viên hay trên các tuyến phố đẹp hơn.
• Ban được xem là món “hoa rau” quý giá của vùng núi Tây Bắc. Đây là đặc sản mà không phải ai cũng có cơ hội được thử một lần trong đời. Trong bữa cơm gia đình thường nhật của người Thái hay lúc đón khách quý nơi phương xa, ban trắng luôn để lại ấn tượng sâu sắc cho nhiều người. Người dân nơi đây thường dùng hoa để làm nộm, canh chua và nhiều món ngon khác.

• Ngoài ra, hoa ban còn được sử dụng thường xuyên bằng cách đồ lên rồi chấm với dấm ớt hay măng chua như món ăn vặt thường ngày.
• Ở một số quốc gia khác trên toàn thế giới, người ta hay sử dụng vỏ cây ban với phương pháp chế biến và liệu lượng khác nhau nhằm hàn vết thương. Ngoài ra, đây còn là bài thuốc quý giúp trị các bệnh da hoặc lở loét. 
• Thêm vào đó, chồi cây ban trắng thường được người dân phơi khô rồi hãm trà để làm bài thuốc trị các vấn đề về đường tiêu hóa như: kiết lỵ, giun sán,..

• Rễ cây lại được sắc như thuốc thang rồi lấy nước uống để điều trị chứng chướng bụng, đầy hơi, khó tiêu hoặc khi bị rắn cắn cực kỳ hiệu quả.
• Trong một số bài thuốc dân gian khác, hoa còn là nguyên liệu chính giúp trị các các bệnh như viêm họng, ho khan, viêm phế quản,…
• Loài hoa này có cùng họ với hoa bước, hương thơm không quá nồng nhưng lại có vị rất đặc trưng. Vì thế mà hoa thu hút rất nhiều côn trùng nên thường được trồng với mục đích lấy mật ong,…

Thông qua bài viết nêu trên, Elmich Việt Nam đã giới thiệu chi tiết về nguồn gốc, đặc điểm cũng như những ý nghĩa và công dụng cực kỳ tuyệt vời của hoa ban. Đây là loài hoa được xem như hơi thở của người đồng bào dân tộc thiểu số vùng Tây Bắc. Nếu như may mắn được một lần ghé chân nơi đây, bạn sẽ có cơ hội ngắm nhìn trực tiếp vẻ đẹp của loài hoa này.